2024 Yılı İnsani Gelişme Raporu: Küresel İlerleme Durağanlık Gösteriyor

2024 yılına dair verileri içeren son rapor, 2020-2021 döneminde yaşanan küresel krizlerin ardından beklenen toparlanmanın gerçekleşmediğini ortaya koyuyor. UNDP analizlerine göre, dünya çapında insani gelişme endeksindeki ilerleme tahmin edilenden daha düşük seviyede kaldı.

Rapor, belirtilen kriz yıllarından farklı olarak, bu yıl küresel insani gelişimde beklenen artışın son 30 yılın en düşük seviyesinde gerçekleştiğini gösteriyor.

Raporda vurgulanan noktalardan biri, zengin ve fakir ülkeler arasındaki eşitsizliklerin derinleşmeye devam etmesi. Küresel baskılar nedeniyle gelişme konusundaki geleneksel yöntemlerin daraldığı ve uzun süredir devam eden ilerleme durgunluğunu aşabilmek için “kararlı adımların atılması” gerekliliği vurgulanıyor.

UNDP Başkanı: “İlerleme Açısından Büyük Tehlike”

Raporda yer alan UNDP Başkanı Achim Steiner, “Uzun yıllardır 2030’a kadar dünya çapında yüksek bir insani gelişme seviyesine doğru ilerliyorduk ancak bu yavaşlama, küresel ilerleme için büyük bir tehdit oluşturuyor.” açıklamasını yapıyor. Steiner, 2024’te bu düşük ilerleme hızının devam etmesi halinde 2030 hedefinin ciddi şekilde ertelenebileceğini belirtiyor.

Rapora göre, düşük ve yüksek insani gelişme endeksine sahip ülkeler arasındaki eşitsizlikler son dört yılda artmaya devam ediyor. Bu durum, zengin ve fakir uluslar arasındaki eşitsizlikleri azaltma hedefinin aksine ilerliyor.

En düşük insani gelişme endeksine sahip ülkeler, gelişme konusunda büyük zorluklarla karşı karşıya kalırken artan ticaret gerginlikleri, kötüleşen borç krizi ve istihdam yaratmayan sanayileşme bu zorlukları derinleştiriyor.

Yapay Zekaya Bakış

Raporda, insanların yapay zekaya dair umut dolu ancak gerçekçi bir bakış açısına sahip olduklarını gösteren yeni bir anket sonuçları da yer alıyor. Ankete katılanların yarısı, yapay zekanın otomasyona olanak sağlayarak istihdamı olumlu etkileyeceğini düşünürken yüzde 13’ü iş kaybı endişesi taşıyor.

Raporda, yapay zekaya insan odaklı bir yaklaşımın benimsenmesi gerektiği savunuluyor. Anket sonuçları, dünya genelinde insanların bu tür bir değişikliğe hazır olduğunu gösteriyor.

Üç Kritik Alan

Raporda, eyleme geçilmesi gereken üç önemli alan şöyle sıralanıyor: insanların yapay zeka ile iş birliği yapacağı bir ekonomi oluşturulması, yapay zekanın yaşam döngüsünde insan iradesinin etkili olması ve eğitim ile sağlık sistemlerinin modern ihtiyaçlara uygun şekilde güncellenmesi.

Türkiye’nin İnsani Gelişme Durumu

2023’e ait insani gelişmişlik endeksi sıralamasına göre, Türkiye “çok yüksek insani gelişme” kategorisindeki yerini korudu. 2023 verilerine göre, Türkiye’nin insani gelişmişlik endeksi değeri yüzde 42,6 oranında artarak olumlu bir seyir izledi.

Doğumda beklenen yaşam süresinde artış, beklenen eğitim süresinde yükselme ve gayrisafi milli hasıladaki artış, Türkiye’nin insani gelişiminde olumlu bir ivme oluşturdu.